De negen types van het enneagram
Het woord Enneagram komt uit het Grieks. ‘Ennea’ betekent negen en ‘gramma’ staat voor punten of figuren. Vrij vertaald: figuur met negen punten. Het symbool van het Enneagram is een cirkel, een driehoek en een zeslijnig figuur. De dynamiek van het Enneagram zit hem in dit symbool dat alle punten met elkaar verbindt. Het Enneagram is een psychologisch model waarmee je jouw persoonlijkheid in beeld kunt brengen. Met het Enneagram ontdek je heel snel welke verdediging je gebruikt, wat je drijfveer is, wat je juist vermijdt en wat je valkuilen zijn. Het Enneagram geeft op een diep niveau inzicht in de onbewuste motivatie voor gedrag. Je komt erachter waarom je vaak hetzelfde gedrag vertoont en dat moeilijk kunt veranderen. Het Enneagram laat je zien met welke mensen je niet zo goed en met welke mensen je juist heel goed kun opschieten. Het model geeft inzicht in je persoonlijke ontwikkeling en geeft aan wat jij kunt doen om jezelf te ontplooien.
Je bewust worden van je onbewuste acties
Op psychologisch niveau biedt het Enneagram de mogelijkheid je bewust te worden van je geconditioneerde gedrag, dat vastgeroest zit in jouw gewoonten. Het helpt je bewust te worden van je onbewuste acties, zowel positieve als negatieve. Je krijgt zo steeds meer duidelijkheid waarom je bepaalde dingen doet, zegt en voelt en waarom je bepaalde dingen niet doet of nalaat. Het Enneagram laat ons 9 wereldbeelden of wel 9 visies op de werkelijkheid zien. Het toont ons dat we weliswaar vanuit één bril naar die werkelijkheid kijken, maar dat we door meer brillen de wereld in kunnen kijken. Die andere mogelijkheden zitten dus in onze persoonlijkheid verankerd, maar die gebruiken we zelden of nooit. Door het Enneagram leren we deze mogelijkheden te benutten. We kunnen dan ook wel zeggen dat het Enneagram ook wel een model van onze beperkingen is. We hebben ons zelf beperkt omdat we zijn gaan geloven dat we één type zijn. We hebben het gedrag van dat type aangenomen en denken dat dit gedrag het beste bij ons past. Dat is echter onze beperkende overtuiging. Door het Enneagram als model te gebruiken, wordt het een routekaart die aangeeft waar we staan en hoe we uit onze beperkingen kunnen komen.
Met de kennis van het Enneagram wordt je leven een stuk inzichtelijker en krijg je de mogelijkheid om je drijfveren te veranderen en je valkuilen te vermijden.
1. De Perfectionist
De Perfectionist heeft een hang naar perfectie. Alles kan altijd beter. Het is iemand die graag kritiek heeft op anderen en schroomt ook niet om dat te ventileren. Gelukkig zijn ze ook kritisch naar zichzelf toe. Ze proberen fouten te vermijden, want ze kunnen niet tegen imperfectie. Daarachter ligt hun eigen faalangst. Hij heeft het idee imperfect te zijn, vandaar de hang naar het perfectionisme. Hij kan heel dwangmatig en rigide zijn. De Perfectionist kan snel woedend worden, vooral als het niet zo gaat als hij had verwacht of gepland. Als zij alles hebben gedaan om het goed te doen, valt hen niets te verwijten. Hun grootste angst is om te worden veroordeeld. Ze zijn oprecht en idealistisch. Ze kunnen hun eigen fouten toegeven en ze zijn principieel. Normen en waarden spelen in het leven van enen een grote rol. Ze beoordelen anderen of die voldoen aan hun normen en waarden. Enen zijn boos op de wereld en boos op zichzelf, maar dat willen ze niet laten zien, want woede is een uiting van imperfectie. Ze houden de woede dus onder de duim. Opeens kan die woede tot uitbarsting komen. De aanleiding voor de woede is nooit op zichzelf staand, maar is altijd een optelsom van opgestapelde woede.
2. De Helper
De Helper staat altijd voor de ander klaar, maar stelt zichzelf achter. Ze zijn de kracht op de achtergrond, de planner, de minnaar. De belangrijkste drijfveer van tweeën is de sociale gerichtheid op de ander. Ze willen helpen, wanneer en waar dat ook mogelijk is. Ze zijn begaan, ze leven mee, kunnen heel goed geven en weten precies wat anderen nodig hebben. Maar tweeën weten niet wat ze zelf nodig hebben. Ze ontlenen hun eigenwaarde aan de aandacht en waardering die ze van anderen krijgen. De minnaar/minnares verleidt de ander met de ogen. Het zijn mensen die nooit hun ogen wegdraaien in een gesprek. Het zijn sterke mensen, ook vaak getypeerd als ‘de vrouw achter de sterke man’. Het zijn mensen die ervan genieten als de partner of collega/baas succes heeft. Ze houden zich graag op de achtergrond, maar vergeet hun niet te bedanken voor jouw succes. Ze geven hulp om zo aandacht te krijgen. De acceptatie binnen een groep vergroot hun eigenwaarde en zelfrespect. Als tweeën niet worden geaccepteerd door anderen, kunnen ze furieus worden. Ze richten hun kwaadheid op anderen en gaan gebruik maken van emotionele manipulatie. Ze bezorgen anderen bijvoorbeeld een schuldcomplex. Ze vinden dat ze altijd hebben klaargestaan voor de ander en dat die nu de verplichting heeft om iets terug te doen.
3. De Winnaar
De Winnaar weet zijn doelen te stellen. Hij wil succes hebben en daarvoor moet veel wijken. Nette kleding, mooie auto, mooie spullen zijn belangrijk voor de Winnaar. Hij gaat altijd op zijn doel af, soms met omwegen, maar hij verliest het doel nooit uit het oog. De hang naar succes is de motor voor dit type. Ze zijn ijverig en doelgericht. Ze zijn altijd actief en verzaken nooit. Hun belangrijkste doel is winnen. Ze kunnen zich aan iedere situatie en elke omstandigheid aanpassen om maar te winnen. Ze willen zelfs de waarheid wel eens een duwtje geven als dat beter uitkomt om hun doel te bereiken. Het doel heiligt de middelen. Drieën zijn altijd bezig, omdat ze bang zijn iets te missen. Drieën netwerken graag en ontlenen hun eigenwaarde aan hun status. Drieën kunnen snel hun netwerk inschakelen om iets voor elkaar te krijgen. Het zijn leiders die altijd een oplossing vinden en het negatieve in positief omzetten. Ze zijn praktisch, ondernemend en zelfverzekerd, vooral als ze succes hebben.
4. De Romanticus
De Romanticus is een bijzonder mens. Vieren hebben oog voor schoonheid. Ze zijn artistiek, vaak kunstzinnig en hebben gevoel voor kleuren en mooie dingen. Het draait bij hen om gevoel, ze zijn erg gevoelig. Al leg je het nog zo helder uit, als ze het niet ‘voelen’, begrijpen ze het niet. Het zijn mensen die hard kunnen werken en een doel kunnen nastreven. Het werken moet echter smaakvol zijn of met gevoelens te maken hebben. Vieren zijn de meest creatieve mensen van het Enneagram. In hun hoofd kunnen ze iets creëren wat ze direct kunnen maken. Ze zijn romantisch ingesteld en waarderen het als je hen gevoelig benadert en uitzonderlijk aandacht aan hen schenkt. Vieren hebben iets met uitzondering, ze zijn bijzonder, want ze voelen zich door niemand begrepen. Vieren maken ook gebruik van het mechanisme van aantrekken en afstoten. Ze voelen zich aangetrokken tot iets, maar stoten het vaak ook weer af. Ze zoeken de grote liefde, maar als ze die hebben gevonden, blijkt die liefde tegen te vallen en stoten ze het weer af. Het grote probleem is dat het bij vieren altijd tegenvalt. In hun hoofd lijkt alles altijd veel mooier. De negatieve kant van dit type is dat het nogal eens depressief kan zijn zonder dat de ander begrijpt wat de oorzaak kan zijn.
5. De Waarnemer
De Waarnemer is een intellectueel. Hij denkt eerst na voordat hij iets zegt. Hij kan goed luisteren, maar blijft kritisch. Hij probeert te begrijpen waar het om gaat en zal dan een standpunt innemen. Hij kan iets heel precies in één zin samenvatten. Hij valt niet erg op, is geen sociaal type en vindt het dan ook niet erg om alleen te blijven. De waarnemer/de denker is gericht op kennis en alles willen begrijpen. Ze zullen echt niet iets vertellen wat ze niet zeker weten. Het zijn überhaupt geen praters. Omdat ze zich graag baseren op feiten vind je ze vaak terug in wetenschappelijke banen. Alles wat niet is bewezen, is dubieus en mag niet voor waar worden aangenomen. Vijven begrijpen het leven niet en om het leven te begrijpen willen ze feiten en kennis om de essentie van hun bestaan te ontdekken. Vandaar dat ze zo leergierig zijn en pas iets geloven als ze het hebben kunnen doorgronden. Ze zijn in staat om objectief waar te nemen doordat ze zich terugtrekken en afstand nemen. Als ze dan een objectief standpunt hebben komen ze weer naar voren. Ze zijn betrouwbaar en respectvol vooral naar mensen die veel weten en betrouwbaar zijn. Ze zijn niet snel uit hun evenwicht te brengen, omdat ze niet verstrikt willen raken in emoties. Ze kunnen wel over gevoelens praten, maar deze voelen is moeilijker. Ze willen niet alleen alles weten, maar ook alles hebben wat met die kennis heeft te maken. Als hun hobby postzegels verzamelen is, willen ze de series ook compleet hebben.
6. De Loyalist
De Loyalist is wel een sociaal type. Hij heeft een probleem met gezag. Of je ondergaat het gezag of je komt ertegen in opstand. Beide is bij de Loyalist mogelijk. Maar hij is meestal loyaal aan het gezag, aan het werk, aan de partner. Hij omringt zich graag met goede vrienden, want die bieden bescherming tegen al het slechte in de wereld. Ze zijn heel betrouwbaar en integer. Ze hebben goede ideeën, maar zoeken wel uit wanneer en aan wie ze die het beste kenbaar kunnen maken. Ze zijn namelijk vooral op zoek naar zekerheid. Bij onzekerheid voelen ze zich zeer ongemakkelijk en zetten dat gevoel onmiddellijk om in het zoeken naar zekerheid. Ze willen dus graag een vaste baan, goede vrienden en een bestendige relatie. Ze stellen vaak vragen en kunnen maar door blijven vragen, om zekerheid te krijgen. Ze nemen niet vaak een afwijkend standpunt in omdat dit hun buiten de groep kan plaatsen en dat geeft onzekerheid. Ze gaan vaak uit van een negatief scenario, maar komen ook wel met een oplossing. Echter ze vertellen eerst wat er allemaal fout kan gaan. Ze willen precies weten wat ze doen en waarvoor dat bestemd is. Ze werken liever in team verband dan alleen, want in een team worden ze opgevangen door collega’s als het eens mis mocht gaan. Zessen hebben een grote angst om de schuld te krijgen.
7. De Avonturier
Het leven is een groot avontuur en je moet het allemaal meegemaakt hebben, is het motto van de Avonturier. Hij maakt graag plezier. Hij heeft een hekel aan onplezierige zaken. Daardoor stelt hij nogal eens uit wat niet leuk is om te doen om onbezorgd te genieten. Hij droomt van mooie vakanties, mooie partners, kleedt zich soms opvallend en kan luidruchtig zijn, maar is lief en laat ook wel eens zijn kwetsbaarheid zien. Zevens zijn prettig gezelschap en winnen met hun charme vele mensen voor zich in. Het zijn vindingrijke mensen, die altijd een oplossing weten voor welk probleem dan ook, want ze hebben veel ideeën. Ze zijn optimistisch, blij en sprankelend. Ze hebben een brede interesse, zijn zeer intelligent en kunnen zeer snel denken daardoor zijn ze anderen vaak te slim af, omdat ze dit goed kunnen combineren. Ze werken hun briljante ideeën niet uit omdat ze teveel uitstellen. Het gaat hen vaak niet om het resultaat, maar om de eer of de ervaring. Het zijn vaak chaotische mensen. Ze willen genieten en kijken daardoor niet naar zichzelf want diep van binnen is er een grote leegte en ze zijn angstig voor deze leegte, ze willen de pijn niet voelen, daarom zorgen ze er altijd voor dat het leven een avontuur is. Vandaar dat ze altijd positief zijn en genieten van de aandacht en waardering van anderen.
8. De Leider
De Leiders, de doeners zijn meestal groot en fors, heeft een duidelijke visie, weet waarvoor hij staat. De Leider heeft een zwak punt en dat is onmacht. In een positie waarin hij de controle kwijt is en zich onmachtig voelt, ontstaat woede. De Leider is dus op zoek naar macht om de onmacht te vermijden.
Daar achten doeners zijn is er altijd sprake van actie want ze kunnen niet stilzitten en de zaken op hun beloop laten. Ze willen altijd en overal controle, maar kunnen er moeilijk tegen gecontroleerd te worden. Achten stralen kracht uit, zijn sterk zeker mentaal, maar ook vaak fysiek. Door hun uiterlijk en hun stem maken ze indruk op anderen. Ze zijn doelbewust en heel duidelijk maar daar kunnen ze ook te ver in gaan en dan kunnen ze ronduit bot of zelfs onbehouwen zijn. Altijd op zoek naar de waarheid, maar vaak is dat hun waarheid en ze handelen dan vanuit die overtuiging. Ze zijn vriendelijk, grootmoedig en onafhankelijk, want ze zijn niet graag afhankelijk van wie of wat dan ook. Hun kwaadheid potten ze niet op maar uiten het direct, zeggen wat ze vinden en als het je niet aanstaat dan heb je pech. Ze kunnen ruzie maken om duidelijkheid te scheppen en de verhoudingen even recht te zetten. Het zijn de ruwe bolsters met de blanke pit. Ze doen eerst en denken dan pas na, hebben daarom wel eens spijt van hun acties maar zijn niet te beroerd om hun excuses aan te bieden. Als je hun vertrouwen hebt gewonnen, hebben ze alles voor je over. Ze hebben een hekel aan zwakte, maar komen op voor de mensen die door omstandigheden hun lot niet meer in eigen hand hebben. Hun bescherming is voor deze mensen en hun geliefden. Als je echter de uitgestoken arm niet aanneemt laten ze je vallen want ze kunnen er niet tegen als je de aangeboden kansen niet grijpt.
9. De Bemiddelaar
De Bemiddelaar staat klaar voor de ander en vergeet zich zelf. Negens zijn attent, aardig, begripvol en gezellig en kunnen heel goed geven. Ze bieden hun hulp zonder er ooit iets voor terug te verlangen. Ze nemen de dingen zoals ze komen en passen zich heel snel aan anderen en de omstandigheden aan. Negens zoeken altijd het compromis. Het duurt meestal erg lang voordat ze kwaad worden, want ze hebben een hekel aan ruzie. Veel liever lossen ze een ruzie op of proberen ze escalatie te voorkomen. Ze begrijpen anderen zo goed, dat ze totaal uit elkaar liggende standpunten tot elkaar kunnen brengen. Het zijn dus echte vredelievende bemiddelaars. In hun pogingen conflicten te voorkomen, kunnen ze hun eigen wensen en verlangens helemaal naar de achtergrond verdringen. Ze kunnen goed vechten, maar dan voor de goede zaak of voor de ander, en moeilijk voor zichzelf. Het zijn creatieve mensen. Hun grote kracht is hun rust, inzichten, creativiteit en de zelfopoffering voor het hogere doel. Het nemen van beslissingen kan voor negens moeilijk zijn maar als er geen persoonlijk belang bij is kunnen ze het wel. De werkwijze van negens is soms wonderlijk. Ze besteden vaak veel energie aan onbelangrijke dingen. Aan de hoofdzaken lijken ze maar niet toe te komen. Ze beginnen ergens, vaak zomaar middenin en voeren de klus dan in delen uit. Ze hebben daardoor moeite om zich aan deadlines te houden. Ze hebben een grote intuïtie en ervaren dat als iets heel gewoons. Hij is de bemiddelaar die in conflicten heel goed de waarheid kan zien. Het is iemand die een mogelijkheid tot spiritualiteit heeft. Wat hij ook heeft, is een zekere luiheid en een uitgestelde woede. De woede komt dus vaak later naar boven.